توسط : بارداری خارج از رحم زمانی اتفاق می‌افتد که جنین در جایی غیر از رحم و اغلب در لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها یا حتی شکم لانه‌گزینی می‌کند. این نوع بارداری ممکن است علائم خاصی نداشته باشد و به‌راحتی با بارداری طبیعی اشتباه گرفته شود. علائم بارداری خارج از رحم در بازه زمانی بین هفته‌های 4 تا 12 بارداری ظاهر می‌شوند.
از آن‌جایی که عدم تشخیص به موقع، عواقب جدی برای سلامت مادر به‌همراه دارد، شناسایی علائم هشداردهنده این نوع بارداری بسیار حائز اهمیت است. در این مطلب قصد داریم به بررسی علائم، روش‌های تشخیص، عوامل خطر و احتمال بارداری پس از حاملگی خارج از رحمی بپردازیم؛ با ما همراه باشید.
علائم بارداری خارج از رحم
در اغلب موارد، بارداری خارج از رحم بدون نشانه‌های مشخصی رخ می‌دهد و فقط ازطریق سونوگرافی و اسکن‌های پزشکی تشخیص داده می‌شود؛ اما درصورتی‌که این نشانه‌ها ظاهر شوند، بین هفته‌های 4 تا 12 حاملگی بروز می‌کنند. علائم بارداری خارج از رحم شامل موارد ذیل است.
- عدم وقوع قاعدگی همراه با سایر نشانه‌های بارداری
- احساس درد یک‌طرفه در قسمت پایین شکم
- خون‌ریزی واژینال یا ترشحات آبکی به رنگ قهوه‌ای
- درد در ناحیه سرشانه‌ها
- احساس ناراحتی یا سوزش هنگام دفع ادرار
انواع حاملگی خارج از رحم چگونه است؟
محل قرارگیری بارداری خارج از رحمی کجاست؟ بارداری خارج از رحم انواع مختلفی دارد که براساس محل رشد جنین در خارج از رحم دسته‌بندی می‌شود. این انواع به معنی شکل‌های متفاوت بارداری نیستند، بلکه به مکان‌هایی اشاره دارند که حاملگی خارج از رحم ممکن است رخ دهد.
اگر علائم بارداری خارج از رحم را تجربه می‌کنید، این احتمال وجود دارد که بارداری شما در یکی از مکان‌های ذیل شکل گرفته باشد.
- لوله‌های فالوپ: یکی از رایج‌ترین محل‌های بروز حاملگی خارج از رحم، لوله‌های فالوپ هستند که در این حالت، تخمک بارورشده قبل‌از رسیدن به رحم درون لوله گیر می‌افتد.
- تخمدان‌ها: در برخی موارد نادر، بارداری خارج از رحم در تخمدان‌ها اتفاق میفتد.
- حاملگی در شکم: جنین در داخل حفره شکمی لانه‌گزینی می‌کند؛ این امر منجر به عوارض جدی می‌شود.
- دهانه رحم (سرویکس): یکی‌دیگر از مکان‌هایی که حاملگی خارج از رحم ممکن است در آن رخ دهد، بخش پایینی رحم یا همان دهانه رحم است.
تشخیص زودهنگام علائم بارداری خارج از رحم به شناسایی این نوع بارداری و محل آن کمک می‌کند. شناسایی به‌موقع این علائم و مراجعه سریع به پزشک، نقش مهمی در جلوگیری از عوارض جدی دارد.
برای تشخیص علائم بارداری، توجه به نشانه‌های اولیه مانند تأخیر در قاعدگی، حالت تهوع، تغییرات در سینه‌ها و خستگی ضروری است. آزمایش‌های خانگی و مشاوره پزشکی نیز می‌تواند در تشخیص قطعی کمک کند. برای راهنمایی دقیق‌تر و اطلاعات بیشتر، به مقاله «چگونه علائم بارداری را تشخیص دهیم؟ راهنمای جامع» مراجعه کنید.
عوامل خطر بروز علائم بارداری خارج از رحم
بارداری خارج رحمی زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارورشده قادر به حرکت در لوله رحمی نباشد و به‌جای رحم، در لوله فالوپ یا سایر نقاط کاشته شود. این مشکل، ناشی از انسداد لوله‌های رحمی یا اختلال در عملکرد موهای ریز داخل این لوله‌ها است که وظیفه انتقال تخمک را بر عهده دارند.
خلاف برخی باورها، اسپرم و عوامل مرتبط با آن نقشی در ایجاد این نوع بارداری ندارند. عواملی که احتمال بارداری خارج رحمی را افزایش می‌دهند شامل موارد ذیل هستند.
- التهاب و زخم در لوله‌های رحمی ناشی از بیماری‌های قبلی، عفونت‌ها یا جراحی‌هایی مانند آندومتریوز، عفونت لگنی (PID)، سالپنژیت، آسیب به لوله رحمی بر اثر پارگی آپاندیس، سابقه جراحی‌های لگنی یا شکمی و سقط جنین‌های متعدد
- بیماری‌های تأثیرگذار بر شکل و عملکرد لوله‌های رحمی و سایر اندام‌های تولیدمثل
- داشتن چند شریک جنسی که خطر عفونت‌های لگنی و بیماری‌های مقاربتی را افزایش می‌دهد.
- سابقه ناباروری به مدت 2 سال یا بیشتر که با افزایش احتمال بارداری خارج رحمی مرتبط است.
- سن بالای 35 سال در مادر
- تأثیرات هورمونی که ممکن است باعث اختلال در انتقال تخمک شود.
- ناهنجاری‌های ژنتیکی و نقص‌های مادرزادی در ساختار لوله‌های رحمی
- نقایص لوله رحمی که مانع حرکت صحیح تخمک می‌شود.
- استفاده از فناوری‌های کمک‌باروری مانند IVF که احتمال کاشته شدن تخمک درجای نامناسب را افزایش می‌دهد.
- سابقه بارداری خارج رحمی که ریسک بروز مجدد آن را بالا می‌برد.
- سیگارکشیدن که بر سلامت لوله‌های رحمی تأثیر منفی دارد.
- سابقه بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک، کلامیدیا و گونوره که به التهاب و انسداد لوله‌های رحمی منجر می‌شود.
روش های تشخیص حاملگی خارج رحمی
در بسیاری از موارد، بارداری خارج رحمی خودبه‌خود خاتمه می‌یابد و حتی تشخیص داده نمی‌شود. حدود 15درصد از این بارداری‌ها پس‌از پارگی لوله رحمی و در شرایط اورژانسی مشخص می‌شوند.
بااین‌حال، امروز با استفاده از آزمایش‌ها و روش‌های تصویربرداری پیشرفته، می‌توان این نوع حاملگی را زودتر تشخیص داد. موارد ذیل برای تشخیص این عارضه انجام می‌شود.
انجام آزمایش برای تشخیص و تأیید علائم بارداری خارج از رحم
یکی از روش‌های اصلی تشخیص علائم بارداری خارج از رحم آزمایش خون برای بررسی سطح «hCG» و «پروژسترون» است. این 2 هورمون در دوران بارداری افزایش می‌یابند. اگرچه درصورت حاملگی خارج رحمی، تست بارداری مثبت خواهد بود؛ اما سطح این هورمون‌ها به‌طور طبیعی افزایش نمی‌یابد.
سونوگرافی؛ ابزاری برای تشخیص صحت علائم بارداری خارج از رحم
سونوگرافی یکی از ابزارهای مهم در تأیید علائم بارداری خارج از رحم است. در این روش، پزشک به‌دنبال کیسه بارداری در داخل رحم می‌گردد. اگر کیسه حاملگی در رحم دیده نشود، احتمال حاملگی خارج رحمی وجود دارد.
سونوگرافی ازطریق واژن، شامل قراردادن پروب سونوگرافی در داخل واژن است که دقت بالاتری نسبت به سونوگرافی شکمی دارد. این روش به پزشک کمک می‌کند تا بررسی کند آیا کیسه بارداری در رحم قرار دارد یا خیر!!!
لاپاراسکوپی
در برخی موارد، به‌خصوص زمانی که فرد علائم شدیدی مانند درد شدید یا خون‌ریزی داخلی دارد، پزشک از «لاپاراسکوپی» برای تشخیص و درمان هم‌زمان استفاده کند.
در این روش، از یک دوربین کوچک که ازطریق یک برش کوچک وارد شکم می‌شود، برای مشاهده داخل لگن استفاده می‌شود. اگر علائم بارداری خارج از رحم تأیید شود، پزشک اقدامات درمانی لازم را انجام می‌دهد.
علائم بارداری خارج از رحم با بیبی چک
بیبی چک تنها می‌تواند مشخص کند که فرد باردار است یا خیر و قادر به تشخیص نوع بارداری (رحمی یا خارج رحمی) نیست. درواقع، علائم بارداری داخل و خارج از رحم با بیبی چک در مراحل اولیه مشابه هستند. حتی اگر تست بیبی چک مثبت شود، برای اطمینان از محل حاملگی، انجام آزمایش خون و سونوگرافی ضروری است.
اگر تست بارداری مثبت است اما علائمی مانند درد شکمی شدید، خون‌ریزی غیرطبیعی یا سرگیجه دارید، باید به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام علائم حاملگی خارج از رحم از از عوارض جدی و خطرناک جلوگیری می‌کند.
روش‌های درمان حاملگی خارج از رحم
تشخیص به‌موقع و درمان حاملگی خارج از رحم احتمال حاملگی بدون دردسر در آینده را افزایش می‌دهد. از آن‌جایی که این نوع بارداری نمی‌تواند به‌طور طبیعی ادامه یابد، لازم است که جنین هرچه سریع‌تر از بدن خارج شود. روش درمانی مناسب براساس محل بارداری خارج رحمی و وضعیت سلامت مادر انتخاب می‌شود.
جراحی برای درمان حاملگی خارج رحمی
اگر بارداری خارج رحمی منجر به پارگی لوله فالوپ شود، این وضعیت یک فوریت پزشکی محسوب می‌شود و نیاز به جراحی فوری دارد. در این شرایط، پزشک با استفاده از جراحی لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی اقدام به خارج کردن جنین می‌کند.
در برخی موارد، ممکن است انتقال خون نیز ضروری باشد. هر زنی که مشکوک به علائم بارداری خارج از رحم است باید تحت نظر پزشک قرار گیرد.
لاپاراسکوپی: روشی کم تهاجمی برای درمان
2 روش سالپنگوستومی و سالپنژکتومی از جراحی‌های رایج لاپاراسکوپی برای درمان بارداری خارج رحمی هستند. در این روش، پزشک ازطریق یک برش کوچک در نزدیکی ناف، یک لوله مجهز به دوربین، نور (لاپاراسکوپ) را وارد شکم کرده و لوله‌های فالوپ را بررسی می‌کند.
- سالپنگوستومی: در این روش، توده حاملگی خارج رحمی برداشته می‌شود، اما لوله فالوپ حفظ شده و به‌مرور خود را ترمیم می‌کند.
- سالپنژکتومی: در این روش، هم توده حاملگی و هم لوله فالوپ به‌طور کامل برداشته می‌شوند.
انتخاب بین این 2 روش به عواملی مانند میزان خون‌ریزی، شدت آسیب، وضعیت لوله رحمی دیگر و احتمال پارگی بستگی دارد. درصورتی‌که بارداری خارج از رحم باعث خون‌ریزی شدید شده باشد، ممکن است پزشک از جراحی لاپاراتومی (بازکردن کامل شکم) استفاده کند.
درمان دارویی بارداری خارج از رحم
در برخی موارد که بیمار در وضعیت اورژانسی قرار ندارد، می‌توان از روش درمان دارویی به‌جای جراحی استفاده کرد. یکی از داروهای رایج در این زمینه متوترکسات است.
این دارو با هدف قراردادن سلول‌های درحال رشد (سریع)، مانع از رشد بیشتر توده حاملگی خارج رحمی می‌شود. برای اطمینان از تأثیرگذاری دارو، بیمار باید به‌طور مرتب آزمایش خون انجام دهد.
درمان با متوترکسات، خطراتی مانند آسیب به لوله رحمی را که در جراحی وجود دارد، کاهش می‌دهد. بااین‌حال، پس‌از مصرف این دارو، تا چند ماه نباید برای بارداری اقدام کرد.
درواقع، انتخاب روش درمانی مناسب برای بارداری خارج از رحم به شرایط فردی بیمار بستگی دارد. در موارد شدید، جراحی ضروری است؛ اما در موارد غیراورژانسی، متوترکسات می‌تواند گزینه مناسبی باشد. تشخیص زودهنگام و اقدام به‌موقع از بروز عوارض خطرناک جلوگیری کرده و سلامت مادر را حفظ می‌کند.
احتمال بارداری بعد از بارداری خارج از رحم وجود دارد؟
چشم‌انداز بارداری پس‌از تجربه بارداری خارج از رحم به میزان آسیب وارده به لوله‌های فالوپ بستگی دارد. بسیاری از زنانی که دچار حاملگی خارج از رحم هستند، می‌توانند در آینده بارداری سالمی را تجربه کنند. اگر هر 2 لوله فالوپ سالم باقی بمانند یا یکی از آن‌ها بدون مشکل باشد، احتمال باروری طبیعی هم‌چنان وجود دارد.
بااین‌حال، درصورتی‌که برداشتن یک یا هر 2 لوله فالوپ ضروری باشد، توصیه می‌شود درباره گزینه‌های درمانی مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) که شامل کاشت مستقیم تخمک بارورشده در رحم است، با پزشک مشورت کنید.
نکته: برای اقدام مجدد برای بارداری، پزشکان توصیه می‌کنند که حداقل 3 ماه صبر کنید تا بدن فرصت کافی برای ترمیم داشته باشد.
جمع‌بندی
علائم بارداری خارج از رحم زمانی اتفاق می‌افتد که جنین درجایی غیر از رحم، مانند لوله‌های فالوپ یا تخمدان‌ها، قرار می‌گیرد. این نوع بارداری در اغلب موارد علائم خاصی ندارد و ممکن است با بارداری طبیعی اشتباه گرفته شود.
تشخیص زودهنگام و درمان به موقع از عوارض خطرناک جلوگیری کرده و سلامت مادر را حفظ می‌کند. عواملی چون التهاب لوله‌های رحمی، سن بالا، سابقه بیماری‌های مقاربتی و استفاده از فناوری‌های کمک‌باروری می‌توانند خطر بارداری خارج از رحم را افزایش دهند. درصورتی که علائم مشکوک بارداری خارج از رحم ظاهر شود، مراجعه سریع به پزشک ضروری است.
